Δικαστικοί λειτουργοί και κομματισμός.

Κάντε κλικ στην εικόνα για να διαβάσετε το σχόλιο του Αντιπροέδρου Ε. Τ. του Αρείου Πάγου, κ. Ιωάννη Παπανικολάου με τίτλο"Δικαστικοί λειτουργοί και κομματισμός".

Δικαστικοί λειτουργοί και κομματισμός

Share

Tweet

Η διαχείριση της οικονομικής κρίσης

Χρήστος Κίσσας, Δρ Χρηματοοικονομικής, Φεβρουάριος 2012

Μετά από περιπέτειες δυο ετών, με πολλές παλινδρομήσεις, αστοχίες, ακροβασίες και άλλες ενέργειες που αποτελούν την καθημερινότητα της πολιτικής μας ζωής, φαίνεται πως τελικά οδεύουμε προς μια λύση του προβλήματος του ελληνικού χρέους. Μια λύση που όταν υλοποιηθεί πλήρως, μέχρι τα τέλη Μαρτίου, θα απομακρύνει το ενδεχόμενο χρεοκοπίας της Ελλάδας, καθόσον αφενός οι λήξεις του ελληνικού χρέους θα επιμηκυνθούν χρονικά μέσω της ανταλλαγής ομολόγων που προβλέπεται από το PSI και αφετέρου οι πληρωμές τοκοχρεολυσίων για τα επόμενα χρόνια θα εξασφαλισθούν από το δάνειο των 100 δισ. ευρώ που θα λάβουμε από τους εταίρους μας. Έτσι, τεχνικά τουλάχιστον, μια άτακτη χρεοκοπία της Ελλάδας γίνεται πρακτικά αδύνατη για τα επόμενα χρόνια.

Το τίμημα αυτής της διάσωσης, της μεγαλύτερης που έχει επιχειρηθεί ποτέ στη διεθνή οικονομία, είναι η υποχρέωση της χώρας μας να διενεργήσει σε μικρό χρονικό διάστημα μια σειρά από διαρθρωτικές αλλαγές, τέτοιου μεγέθους που να αλλάξουν εκ βάθρων τον τρόπο λειτουργίας της παραγωγικής μας μηχανής. Παράλληλα, οφείλουμε να μειώσουμε σημαντικά το κόστος εργασίας, το μέγεθος του κρατικού τομέα και τις κοινωνικές παροχές, ώστε να αποκατασταθεί η παραγωγικότητα, να ανορθωθεί το εξωτερικό μας εμπόριο και να αποκτήσουμε τάχιστα πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού.

Η συγκέντρωση τόσο σημαντικών αλλαγών μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, σε συνδυασμό με την μείωση μισθών, συντάξεων και παροχών θα οδηγήσουν τη χώρα μας σε παρατεταμένη ύφεση (την οποία ήδη βιώνει), με φυσικό επακόλουθο τη μείωση του βιοτικού επιπέδου και την εμφάνιση φαινομένων φτώχειας για ένα μεγάλο τμήμα του πλυθησμού. Η έκβαση των μεταρυθμίσεων και η αντοχή του λαού μας σε αυτή την πολιτική εξαρτώνται ακριβώς από τον τρόπο διαχείρισης της κρίσης και των συνεπειών της· κάτι που τουλάχιστον μέχρι σήμερα, δεν έχει γίνει αντικείμενο ευρείας συζήτησης και προβληματισμού στο δημόσιο χώρο.

Με άλλα λόγια, αφού τελειώσουμε με το λαϊκισμό και την αυτο-λύπηση, θα πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά το πως θα αντιμετωπίσουμε την κρίση στην καθημερινότητα των πολιτών, δίνοντας νέες, ευφυείς λύσεις στα θέματα που θα ανακύψουν, με σκοπό να απαλύνουμε τα προβλήματα του κόσμου, αφού δεν μπορούμε να αποφύγουμε τα αίτια που τα προκαλούν.

Πολλά μπορούν να ειπωθούν για την αντιμετώπιση της κρίσης — εξάλλου, ο χώρος είναι ελεύθερος δεδομένου ότι κανένας από την κυβέρνηση δεν μπήκε στον κόπο να τον αξιοποιήσει κατά την τελευταία διετία. Από αυτά, θα ξεχωρίσουμε δυο τομείς όπου οι παρεμβάσεις είναι κρίσιμες και πρέπει να γίνουν άμεσα: η αντιμετώπιση της φτώχειας και η επίτευξη μιας, μικρής έστω, ανάπτυξης.

Ι. Εθνικό Σχέδιο για την Αντιμετώπιση της Φτώχειας

Ακούμε παντού εκκλήσεις για παροχή βοήθειας στους συνανθρώπους μας που υποφέρουν. Γεύματα για απόρους, συσσίτια από την Εκκλησία, συγκέντρωση ειδών πρώτης ανάγκης από τηλεοπτικούς σταθμούς κλπ. Μάλιστα, ορισμένοι δήμοι ,όπως ο Δήμος Αθηναίων, είχαν φροντίσει από τριετίας να οργανώσουν χώρους υποδοχής αστέγων, να δημιουργήσουν θεσμούς όπως το κοινωνικό παντοπωλείο, το κοινωνικό φαρμακείο κ.ά.

Όλα αυτά είναι χρήιμα και σημαντικά, αλλά δεν φθάνουν. Όλος ο μέχρι σήμερα σχεδιασμός έχει γίνει για την αντιμετώπιση “κανονικών” συνθηκών, δηλαδή μια διαχείριση ρουτίνας της συνήθους ροής των περιστατικών. Σήμερα, τα πράγματα έχουν αλλάξει άρδην και δεν αρκεί πλέον η καλή θέληση των “κυριών του φιλοπτώχου” ή ο ζήλος του δραστήριου παπά της ενορείας. Οι παρενέργειες των διαρθωτικών μέτρων (όπως το κλείσιμο οργανισμών του Δημοσίου, με απολύσεις όσων εργάζονται σε αυτούς), αλλά και η αναπόφευκτη εσωτερική υποτίμηση (δηλαδή η μείωση μισθών και συντάξεων), θα οδηγήσουν μεγάλο αριθμό ανθρώπων πιο κάτω απ’ το κατώτερο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης. Θα έχουμε δηλαδή (και καταγράφουμε ήδη) κατακόρυφη αύξηση του αριθμού των φτωχών, των αστέγων, των ανθρώπων χωρίς πρόσβαση σε παροχές υγείας, των οικογενειών που θα απειλούνται με έξωση, των παιδιών που δεν θα πηγαίνουν στο σχολείο, της ενδοοικογενειακής βίας κ.ο.κ.

Αυτά τα φαινόμενα, σε τόσο μεγάλη έκταση, δεν αντιμετωπίζονται με τους συνήθεις αποσπασματικούς τρόπους, αλλά απαιτούν την εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου και κεντρικά διευθυνόμενου Σχεδίου Δράσης. Ενός σχεδίου που θα αριστοποιεί τη χρήση των διαθέσιμων πόρων και δομών, θα βάζει τις προοτεραιότητες, θα συντονίζει κεντρικά τις επιμέρους ενέργειες, θα φροντίζει για τη μεταφορά των βοηθημάτων σε όλη την Ελλάδα...

Ένα τέτοιο εγχείρημα απαιτεί τη δημιουργία κέντρου επιχειρήσεων, στελέχωση, logistics, πληροφορική υποδομή, καταγραφή των διαθέσιμων πόρων, ορισμό της υπηρεσίας που θα το αναλάβει και πολλά άλλα, που δεν γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη ενώ απαιτούν χρόνο και προετοιμασία. Η υπηρεσία που θα ηγηθεί του σχεδίου πρέπει να είναι σε θέσει ιεραρχικά να συντονίσει τις άλλες δημόσιες υπηρεσίες που θα εμπλακούν, ακόμη και να προτείνει νομοθεσία όπου χρειάζεται. (Είναι, για παράδειγμα, πλέον ή σίγουρο ότι κάποια στιγμή θα γίνει απαραίτητη η προστασία των οικογενειών που θα απειλούνται με έξωση, διότι είναι πιο εύκολο να διαχειριστείς τους ανθρώπους μέσα στα σπίτια τους, παρά να εχεις χιλιάδες οικογένειες στο δρόμο με την οικοσκευή τους. Κατά συνέπεια, θα χρειασθεί ρύθμιση, από την απλή αναβολή εξώσεων, μέχρι τη θέσπιση, προσωρινά, ενοικιοστασίου.)

Και φυσικά, ένα τέτοιο Σχέδιο απαιτεί έναν σημαντικό χρόνο προετοιμασίας και υλοποίησης, ειδικά στα πλαίσια της (γνωστής για τους ρυθμούς της) δημόσιας διοίκησης της χώρας μας. Καλό θα ήταν λοιπόν, οι αρμόδιοι να άρχιζαν άμεσα τη δουλειά.

ΙΙ. Εθνικό Σχέδιο για την Ανάπτυξη

Όταν πρωτοεμφανίσθηκε, τον περασμένο Ιούλιο, το σχέδιο διάσωσης της Ελλάδας από τους Ευρωπαίους εταίρους μας και το ΔΝΤ, συνοδευόταν (θεωρητικά) από ένα νέο “Σχέδιο Μάρσαλ”, την παροχή δηλαδή από τους Ευρωπαίους μια σημαντικής οικονομικής βοήθειας για επενδύσεις στην χώρα μας, που θα διευκόλυναν την επίτευξη των μακρο-οικονομικών στόχων. Αναγγέλθηκε ακόμη η δημιουργία μιας νέας επενδυτικής τράπεζας, ενώ είχε προηγουμένως θεσπιστεί και ειδική νομοθεσία, ο γνωστός νόμος του “fast-track”, για να παρακαμφθεί η περιβόητη ελληνική γραφειοκρατία.

Τι έγινε απ’ όλα αυτά; Απολύτως τίποτα, καμία επένδυση, μεγάλη ή μικρή, μέσω “fast” ή “slow” track… Και οι λόγοι είναι γνωστοί: η Ελλάδα δεν διαθέτει τις βασικές εκείνες υποδομές και θεσμούς που θεωρούνται διαθνώς ως ελάχιστες προϋποθέσεις για τη διενέργεια επενδύσεων — τέτοιες δομές είναι το εθνικό χωροταξικό σχέδιο, το κτηματολόγιο, η καθαρή φορολογική νομοθεσία, η αποτελεσματική (ταχεία και προβλέψιμη) απονομή δικαιοσύνης κλπ. Πρόκειται για βασικά ζητήματα, η επίλυση των οποίων είναι δυσχερής και χρονοβόρα, που έχουν καταστήσει τη χώρα μας ουραγό στη λίστα των χωρών υποδοχής επενδύσεων, με άμεσες συνέπειες στο ρυθμό ανάπτυξης της εθνικής μας οικονομίας.

Επειδή, λοιπόν, δεν πρόκειται να βρεθεί σύντομα λύση στα παραπάνω ζητήματα, η πολυπόθητη ανάπτυξη δεν θα έρθει από τις ξένες επενδύσεις. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι πρέπει να μείνουμε με “σταυρωμένα χέρια”, όπως κάνουμε σήμερα. Διότι υπάρχει και άλλος τρόπος δημιουργίας ανάπτυξης και θέσεων εργασίας, που είναι εφικτό να ενεργοποιήσουμε: το Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, γνωστό και ως ΕΣΠΑ. Τα χρήματα δηλαδή που μας δίνει από δεκαετίες η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσα απ’ τα διάφορα κοινοτικά ταμεία, με σκοπό τη σύγκλιση των υποδομών της χώρας μας προς το επίπεδο του κοινοτικού μέσου όρου.

Είναι τα κονδύλια που παραδοσιακά δεν κατορθώνουμε να απορροφήσουμε, γιατί η αναποτελεσματικότητα και η διαφθορά του δημοσίου τομέα δεν το επιτρέπουν. Είναι τα χρήματα που μας δωρίζει η Ευρώπη (το ποσοστό της κοινοτικής χρηματοδότησης έφθασε το 95%), αλλά δεν τα παίρνουμε. Πρόκειται για περίπου 20 δισ ευρώ για την τρέχουσα προγραμματική περίοδο, από τα οποία (και ενώ βρισκόμαστε στη τελευταία διετία του προγράμματος) έχει απορροφηθεί μόνο το 30% και αυτό “ονομαστικά”, αφού διάφορα κονδύλια είναι “παρκαρισμένα” σε ενδιάμεσους φορείς και δεν έχουν μετουσιωθεί σε έργα.

Η χαμηλή απορρόφηση των κονδυλίων του ΕΣΠΑ οφείλεται στην αδυναμία των τελικών δικαιούχων να παρουσιάσουν ώριμα έργα, δηλαδή έναν πλήρη φάκελο με τεχνικές μελέτες, οικονομικές εκτιμήσεις, τεχνικά δελτία κλπ, που απαιτούνται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία για την έγκριση της χρηματοδότησης. Πολλές φορές, οργανισμοί της τοπικής αυτοδιοίκησης (που είναι από τους βασικούς δικαιούχους του ΕΣΠΑ) δεν κατορθώνουν να συντονίσουν τις υπηρεσίες τους για να υποβάλλουν φακέλους έργων, ή ακόμα έχουν ουσιαστική αδυναμία να εκπονήσουν τις απαιτούμενες μελέτες, ούτε μπορούν να φέρουν σε πέρας έναν διαγωνισμό πρόσληψης εξωτερικού συμβούλου για να του αναθέσουν μελέτες, (αν και όταν, φυσικά, το Ελεγκτικό Συνέδριο τους επιτρέψει να τον πληρώσουν για τη δουλειά που θα κάνει…)

Το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο που δεν υπάρχει λύση μέσα στα πλαίσια της υφιστάμενης διαιδκασίας. Όσες υποσχέσεις κι αν έχουν κατά καιρούς δοθεί για την επιτάχυνση της απορρόφησης, όσα μεγάλα λόγια κι αν έχουν ειπωθεί, κανείς ποτέ δεν μπόρεσε να φέρει ουσιαστικά αποτελέσματα. Με τη διαφορά, βεβαίως, ότι τα προηγούμενα χρόνια είχαμε την πολυτέλεια να μην κάνουμε τίποτα. Σήμερα, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά, βρισκόμαστε σε έκτακτη ανάγκη. Το ΕΣΠΑ είναι η μόνη μας ελπίδα να ανοίξουν εκατοντάδες εργοτάξια, να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, να παραχθεί εισόδημα, να ενεργοποιηθεί ο πολλαπλασιαστής της οικονομίας.

Μόνη λύση είναι η παράκαμψη του δημοσίου, με ανάθεση wholesale σε μεγάλες συμβουλευτικές εταιρείες όλης της διαδικασίας ωρίμανσης των φακέλων των έργων και, στη συνέχεια, της εκτέλεσης των διαγωνισμών για την ανάθεση της κατασκευής των έργων. Μια γενναία απόφαση που θα μηδενίσει τις καθυστερήσεις που οφείλονται στην ανικανότητα των δικαιούχων του ΕΣΠΑ να παρουσιάσουν έργα προς έγκριση και στη συνέχεια να τα υλοποιήσουν.

Φυσικά, κάτι τέτοιο θα συναντούσε την αντίδραση του κατεστημένου των υπηρεσιών που διαχειρίζονται τις διαδικασίες σήμερα και τις θεωρούν ιδιοκτησία τους. Μάλιστα, υπάρχει και (κακό) προηγούμενο, όταν το έτος 2000 το είχε επιχειρήσει, σε μικρή έκταση, η τότε κυβέρνηση, γαι να κάνει πίσω μπροστά στις αντιδράσεις των υπηρεσιακών παραγόντων. Τώρα, με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η ελληνική οικονομία και κυρίως η απασχόληση, τα περιθώρια υπομονής της κοινωνίας έχουν πλέον εξαντληθεί. Γενική απαίτηση προς το πολιτικό σύστημα είναι να κάνει τις τομές και τις ρήξεις που δεν ετόλμησε τα προηγούμενα 30 χρόνια. Και η περίπτωση του ΕΣΠΑ είναι μια από τις καλύτερες ευκαιρίες να το πράξει. Ούτως ή άλλως το διακύβευμα δεν είναι τίποτα λιγότερο από την επιβίωση της ελληνικής κοινωνίας μέσα στην κρίση.

Share

Tweet

Η τραγικότητα της σημερινής αβεβαιότητας: Πολιτική δράση και αποφάσεις τώρα.

Οι πολίτες σήμερα βιώνουν μία απίστευτη αβεβαιότητα σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Το ίδιο συμβαίνει και με τις επιχειρήσεις που βλέπουν να χάνεται το έδαφος κάτω από τα πόδια τους λόγω της πολιτικής του αποπληθωρισμού και του χαμηλού πληθωρισμού της Γερμανίας. Οι νέοι και οι νέες της Πατρίδας μας φαίνεται να χάνουν το μέλλον, δηλαδή την ίδια τη ζωή.

Η κρίση του ευρώ χειροτερεύει διαρκώς και από τραπεζική κρίση μετατρέπεται σε κρίση της πραγματικής οικονομίας. Το ίδιο το ευρώ στήθηκε σε λάθος βάσεις όπως ομολογούν οι περισσότεροι σήμερα. Η συναλλαγματική πολιτική δεν διαθέτει τα συνήθη αναλυτικά εργαλεία, και φυσικά δεν υπάρχει δυνατότητα ούτε άσκησης νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής για έξοδο από την κρίση τόσο για τις χώρες-πιστωτές όσο και για τις χώρες που δανείζονται.

Ενώ μαίνεται ο νομισματικός πόλεμος, η Ευρώπη επέλεξε (καλώς ή κακώς) μία πολιτική για τις υπερχρεωμένες, ελλειμματικές χώρες που υπαγορεύει και μία πολιτική για τις χώρες-δανειστές. Για τις υπερχρεωμένες χώρες σκληρή δημοσιονομική πειθαρχία, εκτεταμένες διαρθρωτικές αλλαγές, μείωση του Κράτους, ώστε να μεταφερθούν οι πόροι στην παραγωγή, αύξηση της ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας, μείωση του κόστους παραγωγής και χαμηλό πληθωρισμό. Επιπλέον, μόνο για τη χώρα μας επιβλήθηκε το «κούρεμα» του δημοσίου χρέους (Ρ8Ι+) στους ιδιώτες, επειδή δεν θα μπορέσουμε να το ξεπληρώσουμε. Σύμφυτη σε αυτή την απόφαση είναι και η αίσθηση της υπαιτιότητας για τις ανεξέλεγκτες πιστώσεις που δόθηκαν στο παρελθόν.

Είναι γεγονός ότι δυνατότητα επιλογής δεν έχουμε. Το τραγικό είναι ότι δεν υπάρχει ούτε αξιόπιστη αντιπρόταση «ορθού λόγου» από τα πολιτικά κόμματα τόσο ως προς τους Έλληνες πολίτες, όσο και ως προς τους δανειστές. Καμία απολύτως μελέτη ή θεμελιωμένο σχέδιο εξόδου από την κρίση δεν έχει διατυπωθεί από την κυβέρνηση, τα πολιτικά κόμματα, τα ερευνητικά ινστιτούτα ή την Τράπεζα της Ελλάδος. Έτσι αποδεχόμαστε αδιαμαρτύρητα ό,τι μας λένε. Επειδή δεν έχουμε αντιπρόταση, οι Έλληνες πολίτες έχουν τη βεβαιότητα ότι οι θυσίες στις οποίες υποβάλλονται πάνε χαμένες. Εξυπηρετούν μόνο τους δανειστές. ΓΥ αυτό ακριβώς έχει καταρρακωθεί η ψυχολογία του κόσμου.

Δυστυχώς τα πολιτικά κόμματα πολιτεύονται με τον παλιό μικροπολιτικό και πελατειακό τρόπο και μας οδηγούν στην καταστροφή. Ψάχνουν τρόπους να αθετήσουν το λόγο τους και την υπογραφή τους και θέτουν σε κίνδυνο τις συμφωνίες με τους δανειστές. Πρέπει να προχωρήσουμε στην έγκριση του προϋπολογισμού, πρέπει να γίνουν άμεσα οι διαρθρωτικές αλλαγές, πρέπει να προχωρήσει το «κούρεμα» που αποφασίστηκε με 255 ψήφους στη Βουλή. Άλλως οι συνέπειες θα είναι ολέθριες και άλλου τύπου. Η αίσθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης χάνεται και μαζί διαλύεται το πολιτικό σύστημα. Σήμερα η ΕΕ εμφανίζει στοιχεία κρατικής οντότητας και για αυτό πρέπει να μείνουμε στον πυρήνα της με όποιες θυσίες. Όμως, για να το πετύχουμε αυτό πρέπει το πολιτικό σύστημα να αναγεννηθεί, να ανασυγκροτηθεί και να λειτουργήσει άμεσα.

Ποιός θα πειθαρχήσει τις αγορές;

Αυτά που συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό, δεν είναι προβλέψιμα και εξελίσσονται με τέτοιους ρυθμούς και σε τέτοια κλίμακα, ώστε δύσκολα μπορούμε να τα παρακολουθήσουμε και πολύ περισσότερο να τα αξιολογήσουμε. Στην αρχή, πριν λίγα μόλις χρόνια, η απελευθέρωση του εμπορίου και η περιβόητη παγκοσμιοποίηση ανέτρεψαν το παγκόσμιο σύστημα, που συντηρούσε τη διαίρεση Ανατολής-Δύσης και τη διαφοροποίηση Βορρά-Νότου. Το αποτέλεσμα είναι η μεταφορά του κέντρου βάρους της μεταποίησης και της παραγωγής πλούτου προς την Ανατολή και η ανάδειξη νέων οικονομικών γιγάντων, όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία. Συμβαίνει έτσι το αδιανόητο για τις προηγούμενες δεκαετίες γεγονός, ότι δηλαδή οι πολυπληθέστερες και μεγαλύτερες χώρες, που μέχρι σήμερα ανήκουν σε αυτό που συνηθίσαμε να ονομάζουμε, όχι χωρίς κάποια περιφρόνηση, «Τρίτο Κόσμο», καθίστανται ρυθμιστές και πρωτοπόροι του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος.

Αυτά είναι τα αποτελέσματα της διαταραχής της ισορροπίας της εργασίας και της παραγωγής προς το επίπεδο κατανάλωσης στις παλιές βιομηχανικές χώρες, οι οποίες είναι υποχρεωμένες να ανταγωνιστούν τις νέες βιομηχανικές χώρες, αλλιώς κινδυνεύουν να οδηγηθούν σε οικονομική κρίση. Φαίνεται τώρα ειρωνικό το ότι οι πλούσιες χώρες του Βορρά και της Δύσης είναι αναγκασμένες να προσαρμοστούν σε ένα ανταγωνιστικό κόσμο τον οποίο οι ίδιες δημιούργησαν. Αλλά βέβαια υπάρχει και ένας ακόμη συντελεστής του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, που είναι οι απρόσωπες και άτεγκτες «αγορές», δηλαδή η σύγχρονη μορφή αυτού που ονομάζουμε «κεφάλαιο». Οι αγορές είναι αυτές που απαιτούν ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα και επιβάλλουν σκληρά περιοριστικά μέτρα. Οι αγορές στηρίζουν και τροφοδοτούν μία κερδοσκοπική πιστωτική πρακτική, που είναι δυνατόν να οδηγήσει στην ανατροπή της κοινωνικής πραγματικότητας στις αναπτυγμένες δυτικές κοινωνίες. Γιατί, οι αναπτυγμένες δυτικές κοινωνίες στηρίζουν το ζηλευτό οικονομικό επίπεδο που τις διακρίνει, όχι μόνο στην υψηλή παραγωγικότητα, αλλά και στην πιστωτική ευχέρεια που εξασφαλίζουν οι αγορές και η πιστωτική στήριξή τους. Η αναταραχή της ισορροπίας στην πιστωτική διαδικασία σημαίνει οικονομική κρίση, κατάσταση κατά την οποία οι αγορές έχουν τη δυνατότητα να επιβάλλουν περιοριστικά μέτρα. Σύμφωνα με την μέχρι σήμερα εμπειρία τα μέτρα, που οι αγορές επιβάλλουν, δεν είναι πάντα η καλύτερη λύση για τη διέξοδο από την οικονομική κρίση.

Ένα ακόμη ενδιαφέρον φαινόμενο είναι ότι οι οικονομικές επιδόσεις των χωρών που εφαρμόζουν το δυτικό πολιτικό σύστημα της αντιπροσωπευτικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας είναι πολύ κατώτερες από τις οικονομικές επιδόσεις των νέων πλούσιων χωρών, των οποίων τα πολιτικά συστήματα είναι αυταρχικά και μη δημοκρατικά. Πολύ τελευταία μάλιστα, μέσα στην ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, το κατ’ εξοχήν προπύργιο της αντιπροσωπευτικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, εμφανίζεται το φαινόμενο να παραμερίζονται οι εκλεγμένοι δημοκρατικοί ηγέτες προς χάρη τεχνοκρατών. Οι τεχνοκράτες είναι κατάλληλοι για να χειριστούν τα έκτακτα περιοριστικά μέτρα που απαιτούν οι αγορές. Μέτρα που είναι αντιλαϊκά και διόλου δημοφιλή, αλλά και που η εμπειρία αποδεικνύει ότι είναι και ελάχιστα αποδοτικά. Οι πολιτικοί, που έχουν να αντιμετωπίσουν τους ψηφοφόρους, δεν μπορούν να αγνοήσουν αυτούς στους οποίους θα επιβάλουν τις απαιτήσεις των αγορών για λιτότητα. Πώς θα πείσουν τον πληθυσμό να αντιμετωπίσει συλλογικά μία κατάσταση ανάγκης, που οδηγεί στην ανέχεια και που μάλιστα επιβάλλεται από αυτούς που έχουν μόνο οικονομικό συμφέρον; Έχουμε λοιπόν μια αντιφατική κατάσταση όπου οι απρόθυμοι πολιτικοί και το απρόθυμο εκλογικό σώμα υποχρεώνονται να εφαρμόσουν και να υποστούν σκληρά μέτρα με αμφίβολη αποτελεσματικότητα. Και, μάλιστα, μέσα σε ένα κόσμο όπου η δημοκρατία είναι γενική απαίτηση, τη στιγμή που η ίδια κινδυνεύει να τεθεί στο περιθώριο μπροστά στην οικονομική κρίση. Τέτοιες αντιφάσεις δεν υπάρχουν στις νέες οικονομικές δυνάμεις της Ανατολής. Οι ηγέτες της Κίνας ή της Ρωσίας μπορούν να επιβάλουν πολιτικές χωρίς συναίνεση και από τη μία μέρα στην άλλη. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, είναι η κοινοβουλευτική δημοκρατία αυτή που αντιπαρατάσσεται στις αγορές, αφού είναι το πολιτικό σύστημα μέσα στο οποίο είναι δυνατόν να αποφασίζει ο λαός και όχι οι αγορές.

Η κρίση στην Ευρωζώνη δεν είναι απλώς μία οικονομική κρίση, αλλά είναι και μία κρίση του πολιτικού συστήματος, δηλαδή της αντιπροσωπευτικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Ήδη οι λαοί της Ευρώπης έχουν απολέσει τη δυνατότητα να καθορίζουν ένα μέλλον, το οποίο για δεκαετίες υποσχόταν και πραγματοποιούσε όλο και καλύτερες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες. Αποδεικνύεται έτσι στην Ευρώπη ότι χωρίς το ιδανικό της πολιτικής ένωσης, οι εμπορικές συμφωνίες και το ελεύθερο εμπόριο καταλήγουν σε απώλεια της εθνικής κυριαρχίας. Αλλά και το ελεύθερο εμπόριο οδηγεί στην ανάπτυξη της ανισότητας μεταξύ των εθνών. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της ελεύθερης διακίνησης της οικονομικής δραστηριότητας, της ελεύθερης μεταφοράς χρήματος και της δυνατότητας επιλογής του τόπου παραγωγής, αλλά και απόδειξη του τι μπορεί να συμβεί όταν η μόνη προτεραιότητα είναι η οικονομική μεγέθυνση.

Σε ανάλογη αναταραχή κατά τη μεγάλη οικονομική κρίση της δεκαετίας του 1930, το χάος και η αβεβαιότητα οδήγησαν στον απολυταρχισμό. Αυτό μπορεί να συμβεί και πάλι, αν η κυριαρχία του ελεύθερου εμπορίου συνεχισθεί όπως σήμερα. Εκείνο που φαίνεται βέβαιο είναι ότι μορφές δασμολογικών φραγμάτων και ελέγχου της διακίνησης των κεφαλαίων πρέπει να εφαρμοσθούν. Η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα πρέπει να ορθολογιστεί και η χρηματοπιστωτική ασυδοσία να τεθεί κάτω από έλεγχο. Ο μόνος φορέας που μπορεί να πραγματοποιήσει ένα τέτοιο έργο παραμένει η αντιπροσωπευτική κοινοβουλευτική δημοκρατία.

Όσο για μας τους Έλληνες, βρισκόμαστε στο μάτι του κυκλώνα, αν και τον δρόμο έχουν προλάβει να μας τον δείξουν άλλοι. Σε άρθρο του, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «New York Times» το περασμένο καλοκαίρι, ο Mark Mazower υποστήριξε με πάθος ότι η Ελλάδα βρίσκεται πάντα στην πρωτοπορία και στην εμπροσθοφυλακή των αγώνων που καθορίζουν την πορεία των ιστορικών εξελίξεων. Σήμερα, πάντα κατά τον Mark Mazower, έχουν τεθεί σε αμφισβήτηση οι δημοκρατικές βάσεις της Ευρωπαϊκής Ηπείρου και η δυνατότητά της να παραμείνει ως ανταγωνιστική δύναμη στην παγκόσμια σκηνή. Ο Mazower αναφέρεται στα τελευταία 200 χρόνια της παγκόσμιας ιστορίας και αναδεικνύει τη Μεγάλη Ελληνική Επανάσταση, τη Μικρασιατική Καταστροφή, τον Πόλεμο του 1940-1941, την εμφύλια σύγκρουση του 1946-1949 και την πτώση της ελληνικής δικτατορίας το 1974, ως σημεία σταθμούς για το μέλλον της Ευρώπης και του κόσμου. Για τη σημερινή θλιβερή κατάσταση ο Mazower θεωρεί την Ελλάδα ως εμπροσθοφυλακή και πρώτη γραμμή για τη δημοσιονομική εξυγίανση της παγκόσμιας οικονομίας και ως καταλύτη της διεργασίας που θα ελέγξει τις σημερινές ανισορροπίες και θα υποχρεώσει τις κυβερνήσεις να αναλάβουν ρυθμιστικούς ρόλους. Πρόκειται για τα κύρια σημεία που θα καθορίσουν το μέλλον.

30/3/2012

Δημήτρης Μαυρίδης