Χρήστος Κίσσας, Δρ Χρηματοοικονομικής, Φεβρουάριος 20 1
Μετά από περιπέτειες δυο ετών, με πολλές παλινδρομήσεις, αστοχίες, ακροβασίες και άλλες ενέργειες που αποτελούν την καθημερινότητα της πολιτικής μας ζωής, φαίνεται πως τελικά οδεύουμε προς μια λύση του προβλήματος του ελληνικού χρέους. Μια λύση που όταν υλοποιηθεί πλήρως, μέχρι τα τέλη Μαρτίου, θα απομακρύνει το ενδεχόμενο χρεοκοπίας της Ελλάδας, καθόσον αφενός οι λήξεις του ελληνικού χρέους θα επιμηκυνθούν χρονικά μέσω της ανταλλαγής ομολόγων που προβλέπεται από το PSI και αφετέρου οι πληρωμές τοκοχρεολυσίων για τα επόμενα χρόνια θα εξασφαλισθούν από το δάνειο των 10 0
Το τίμημα αυτής της διάσωσης, της μεγαλύτερης που έχει επιχειρηθεί ποτέ στη διεθνή οικονομία, είναι η υποχρέωση της χώρας μας να διενεργήσει σε μικρό χρονικό διάστημα μια σειρά από διαρθρωτικές αλλαγές, τέτοιου μεγέθους που να αλλάξουν εκ βάθρων τον τρόπο λειτουργίας της παραγωγικής μας μηχανής. Παράλληλα, οφείλουμε να μειώσουμε σημαντικά το κόστος εργασίας, το μέγεθος του κρατικού τομέα και τις κοινωνικές παροχές, ώστε να αποκατασταθεί η παραγωγικότητα, να ανορθωθεί το εξωτερικό μας εμπόριο και να αποκτήσουμε τάχιστα πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού.
Η συγκέντρωση τόσο σημαντικών αλλαγών μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, σε συνδυασμό με την μείωση μισθών, συντάξεων και παροχών θα οδηγήσουν τη χώρα μας σε παρατεταμένη ύφεση (την οποία ήδη βιώνει), με φυσικό επακόλουθο τη μείωση του βιοτικού επιπέδου και την εμφάνιση φαινομένων φτώχειας για ένα μεγάλο τμήμα του πλυθησμού. Η έκβαση των μεταρυθμίσεων και η αντοχή του λαού μας σε αυτή την πολιτική εξαρτώνται ακριβώς από τον τρόπο διαχείρισης της κρίσης και των συνεπειών της· κάτι που τουλάχιστον μέχρι σήμερα, δεν έχει γίνει αντικείμενο ευρείας συζήτησης και προβληματισμού στο δημόσιο χώρο.
Με άλλα λόγια, αφού τελειώσουμε με το λαϊκισμό και την αυτο-λύπηση, θα πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά το πως θα αντιμετωπίσουμε την κρίση στην καθημερινότητα των πολιτών, δίνοντας νέες, ευφυείς λύσεις στα θέματα που θα ανακύψουν, με σκοπό να απαλύνουμε τα προβλήματα του κόσμου, αφού δεν μπορούμε να αποφύγουμε τα αίτια που τα προκαλούν.
Πολλά μπορούν να ειπωθούν για την αντιμετώπιση της κρίσης — εξάλλου, ο χώρος είναι ελεύθερος δεδομένου ότι κανένας από την κυβέρνηση δεν μπήκε στον κόπο να τον αξιοποιήσει κατά την τελευταία διετία. Από αυτά, θα ξεχωρίσουμε δυο τομείς όπου οι παρεμβάσεις είναι κρίσιμες και πρέπει να γίνουν άμεσα: η αντιμετώπιση της φτώχειας και η επίτευξη μιας, μικρής έστω, ανάπτυξης.
Ι. Εθνικό Σχέδιο για την Αντιμετώπιση της Φτώχειας
Ακούμε παντού εκκλήσεις για παροχή βοήθειας στους συνανθρώπους μας που υποφέρουν. Γεύματα για απόρους, συσσίτια από την Εκκλησία, συγκέντρωση ειδών πρώτης ανάγκης από τηλεοπτικούς σταθμούς κλπ. Μάλιστα, ορισμένοι δήμοι ,όπως ο Δήμος Αθηναίων, είχαν φροντίσει από τριετίας να οργανώσουν χώρους υποδοχής αστέγων, να δημιουργήσουν θεσμούς όπως το κοινωνικό παντοπωλείο, το κοινωνικό φαρμακείο κ.ά.
Όλα αυτά είναι χρήιμα και σημαντικά, αλλά δεν φθάνουν. Όλος ο μέχρι σήμερα σχεδιασμός έχει γίνει για την αντιμετώπιση “κανονικών” συνθηκών, δηλαδή μια διαχείριση ρουτίνας της συνήθους ροής των περιστατικών. Σήμερα, τα πράγματα έχουν αλλάξει άρδην και δεν αρκεί πλέον η καλή θέληση των “κυριών του φιλοπτώχου” ή ο ζήλος του δραστήριου παπά της ενορείας. Οι παρενέργειες των διαρθωτικών μέτρων (όπως το κλείσιμο οργανισμών του Δημοσίου, με απολύσεις όσων εργάζονται σε αυτούς), αλλά και η αναπόφευκτη εσωτερική υποτίμηση (δηλαδή η μείωση μισθών και συντάξεων), θα οδηγήσουν μεγάλο αριθμό ανθρώπων πιο κάτω απ’ το κατώτερο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης. Θα έχουμε δηλαδή (και καταγράφουμε ήδη) κατακόρυφη αύξηση του αριθμού των φτωχών, των αστέγων, των ανθρώπων χωρίς πρόσβαση σε παροχές υγείας, των οικογενειών που θα απειλούνται με έξωση, των παιδιών που δεν θα πηγαίνουν στο σχολείο, της ενδοοικογενειακής βίας κ.ο.κ.
Αυτά τα φαινόμενα, σε τόσο μεγάλη έκταση, δεν αντιμετωπίζονται με τους συνήθεις αποσπασματικούς τρόπους, αλλά απαιτούν την εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου και κεντρικά διευθυνόμενου Σχεδίου Δράσης. Ενός σχεδίου που θα αριστοποιεί τη χρήση των διαθέσιμων πόρων και δομών, θα βάζει τις προοτεραιότητες, θα συντονίζει κεντρικά τις επιμέρους ενέργειες, θα φροντίζει για τη μεταφορά των βοηθημάτων σε όλη την Ελλάδα...
Ένα τέτοιο εγχείρημα απαιτεί τη δημιουργία κέντρου επιχειρήσεων, στελέχωση, logistics, πληροφορική υποδομή, καταγραφή των διαθέσιμων πόρων, ορισμό της υπηρεσίας που θα το αναλάβει και πολλά άλλα, που δεν γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη ενώ απαιτούν χρόνο και προετοιμασία. Η υπηρεσία που θα ηγηθεί του σχεδίου πρέπει να είναι σε θέσει ιεραρχικά να συντονίσει τις άλλες δημόσιες υπηρεσίες που θα εμπλακούν, ακόμη και να προτείνει νομοθεσία όπου χρειάζεται. (Είναι, για παράδειγμα, πλέον ή σίγουρο ότι κάποια στιγμή θα γίνει απαραίτητη η προστασία των οικογενειών που θα απειλούνται με έξωση, διότι είναι πιο εύκολο να διαχειριστείς τους ανθρώπους μέσα στα σπίτια τους, παρά να εχεις χιλιάδες οικογένειες στο δρόμο με την οικοσκευή τους. Κατά συνέπεια, θα χρειασθεί ρύθμιση, από την απλή αναβολή εξώσεων, μέχρι τη θέσπιση, προσωρινά, ενοικιοστασίου.)
Και φυσικά, ένα τέτοιο Σχέδιο απαιτεί έναν σημαντικό χρόνο προετοιμασίας και υλοποίησης, ειδικά στα πλαίσια της (γνωστής για τους ρυθμούς της) δημόσιας διοίκησης της χώρας μας. Καλό θα ήταν λοιπόν, οι αρμόδιοι να άρχιζαν άμεσα τη δουλειά.
ΙΙ. Εθνικό Σχέδιο για την Ανάπτυξη
Όταν πρωτοεμφανίσθηκε, τον περασμένο Ιούλιο, το σχέδιο διάσωσης της Ελλάδας από τους Ευρωπαίους εταίρους μας και το ΔΝΤ, συνοδευόταν (θεωρητικά) από ένα νέο “Σχέδιο Μάρσαλ”, την παροχή δηλαδή από τους Ευρωπαίους μια σημαντικής οικονομικής βοήθειας για επενδύσεις στην χώρα μας, που θα διευκόλυναν την επίτευξη των μακρο-οικονομικών στόχων. Αναγγέλθηκε ακόμη η δημιουργία μιας νέας επενδυτικής τράπεζας, ενώ είχε προηγουμένως θεσπιστεί και ειδική νομοθεσία, ο γνωστός νόμος του “fast-track”, για να παρακαμφθεί η περιβόητη ελληνική γραφειοκρατία.
Τι έγινε απ’ όλα αυτά; Απολύτως τίποτα, καμία επένδυση, μεγάλη ή μικρή, μέσω “fast” ή “slow” track… Και οι λόγοι είναι γνωστοί: η Ελλάδα δεν διαθέτει τις βασικές εκείνες υποδομές και θεσμούς που θεωρούνται διαθνώς ως ελάχιστες προϋποθέσεις για τη διενέργεια επενδύσεων — τέτοιες δομές είναι το εθνικό χωροταξικό σχέδιο, το κτηματολόγιο, η καθαρή φορολογική νομοθεσία, η αποτελεσματική (ταχεία και προβλέψιμη) απονομή δικαιοσύνης κλπ. Πρόκειται για βασικά ζητήματα, η επίλυση των οποίων είναι δυσχερής και χρονοβόρα, που έχουν καταστήσει τη χώρα μας ουραγό στη λίστα των χωρών υποδοχής επενδύσεων, με άμεσες συνέπειες στο ρυθμό ανάπτυξης της εθνικής μας οικονομίας.
Επειδή, λοιπόν, δεν πρόκειται να βρεθεί σύντομα λύση στα παραπάνω ζητήματα, η πολυπόθητη ανάπτυξη δεν θα έρθει από τις ξένες επενδύσεις. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι πρέπει να μείνουμε με “σταυρωμένα χέρια”, όπως κάνουμε σήμερα. Διότι υπάρχει και άλλος τρόπος δημιουργίας ανάπτυξης και θέσεων εργασίας, που είναι εφικτό να ενεργοποιήσουμε: το Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, γνωστό και ως ΕΣΠΑ. Τα χρήματα δηλαδή που μας δίνει από δεκαετίες η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσα απ’ τα διάφορα κοινοτικά ταμεία, με σκοπό τη σύγκλιση των υποδομών της χώρας μας προς το επίπεδο του κοινοτικού μέσου όρου.
Είναι τα κονδύλια που παραδοσιακά δεν κατορθώνουμε να απορροφήσουμε, γιατί η αναποτελεσματικότητα και η διαφθορά του δημοσίου τομέα δεν το επιτρέπουν. Είναι τα χρήματα που μας δωρίζει η Ευρώπη (το ποσοστό της κοινοτικής χρηματοδότησης έφθασε το 95 %), αλλά δεν τα παίρνουμε. Πρόκειται για περίπου 20 δισ ευρώ για την τρέχουσα προγραμματική περίοδο, από τα οποία (και ενώ βρισκόμαστε στη τελευταία διετία του προγράμματος) έχει απορροφηθεί μόνο το 30 % και αυτό “ονομαστικά”, αφού διάφορα κονδύλια είναι “παρκαρισμένα” σε ενδιάμεσους φορείς και δεν έχουν μετουσιωθεί σε έργα.
Η χαμηλή απορρόφηση των κονδυλίων του ΕΣΠΑ οφείλεται στην αδυναμία των τελικών δικαιούχων να παρουσιάσουν ώριμα έργα, δηλαδή έναν πλήρη φάκελο με τεχνικές μελέτες, οικονομικές εκτιμήσεις, τεχνικά δελτία κλπ, που απαιτούνται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία για την έγκριση της χρηματοδότησης. Πολλές φορές, οργανισμοί της τοπικής αυτοδιοίκησης (που είναι από τους βασικούς δικαιούχους του ΕΣΠΑ) δεν κατορθώνουν να συντονίσουν τις υπηρεσίες τους για να υποβάλλουν φακέλους έργων, ή ακόμα έχουν ουσιαστική αδυναμία να εκπονήσουν τις απαιτούμενες μελέτες, ούτε μπορούν να φέρουν σε πέρας έναν διαγωνισμό πρόσληψης εξωτερικού συμβούλου για να του αναθέσουν μελέτες, (αν και όταν, φυσικά, το Ελεγκτικό Συνέδριο τους επιτρέψει να τον πληρώσουν για τη δουλειά που θα κάνει…)
Το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο που δεν υπάρχει λύση μέσα στα πλαίσια της υφιστάμενης διαιδκασίας. Όσες υποσχέσεις κι αν έχουν κατά καιρούς δοθεί για την επιτάχυνση της απορρόφησης, όσα μεγάλα λόγια κι αν έχουν ειπωθεί, κανείς ποτέ δεν μπόρεσε να φέρει ουσιαστικά αποτελέσματα. Με τη διαφορά, βεβαίως, ότι τα προηγούμενα χρόνια είχαμε την πολυτέλεια να μην κάνουμε τίποτα. Σήμερα, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά, βρισκόμαστε σε έκτακτη ανάγκη. Το ΕΣΠΑ είναι η μόνη μας ελπίδα να ανοίξουν εκατοντάδες εργοτάξια, να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, να παραχθεί εισόδημα, να ενεργοποιηθεί ο πολλαπλασιαστής της οικονομίας.
Μόνη λύση είναι η παράκαμψη του δημοσίου, με ανάθεση wholesale σε μεγάλες συμβουλευτικές εταιρείες όλης της διαδικασίας ωρίμανσης των φακέλων των έργων και, στη συνέχεια, της εκτέλεσης των διαγωνισμών για την ανάθεση της κατασκευής των έργων. Μια γενναία απόφαση που θα μηδενίσει τις καθυστερήσεις που οφείλονται στην ανικανότητα των δικαιούχων του ΕΣΠΑ να παρουσιάσουν έργα προς έγκριση και στη συνέχεια να τα υλοποιήσουν.
Φυσικά, κάτι τέτοιο θα συναντούσε την αντίδραση του κατεστημένου των υπηρεσιών που διαχειρίζονται τις διαδικασίες σήμερα και τις θεωρούν ιδιοκτησία τους. Μάλιστα, υπάρχει και (κακό) προηγούμενο, όταν το έτος 20 030 χρόνια. Και η περίπτωση του ΕΣΠΑ είναι μια από τις καλύτερες ευκαιρίες να το πράξει. Ούτως ή άλλως το διακύβευμα δεν είναι τίποτα λιγότερο από την επιβίωση της ελληνικής κοινωνίας μέσα στην κρίση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου